بررسی و ارزیابی روش های نوین پیش بینی و هشدار سیل و امکان سنجی آن در حوضه آبریز شهر تهران
سامانه های پیشبینی و هشدار سیل بعنوان یکی از روشهای غیرسازهای اقتصادی و اثربخش در کاهش
ریسک مخاطرات جانی و خسارات سیالب شناخته میشود. در این طرح پژوهشی، چالشهای موجود و
راهکارهای فنی و اجرایی برای باال بردن اثربخشی و کارایی سامانههای نوین پیشبینی و هشدار سیل در
حوضه آبریز شهر تهران مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به تنوع اجزای سامانههای نرمافزاری و
تلهمتری پیشبینی و هشدار سیل و با عنایت به شرایط خاص جغرافیایی، طبیعی و انسانی حوضه آبریز شهر
تهران، تالش شد ضمن بررسی تجارب موجود ملی و بویژه بینالمللی، سامانه مناسب از حیث نوع مدلهای
هواشناسی و هیدرولوژیکی پیشبینی بارش و سیالب، بستر مناسب نرمافزاری تحت وب و سامانه مخابراتی
یا تلهمتری منطبق با شرایط حوضه و کالنشهر تهران پیشنهاد شود و برآورد اولیه از هزینههای مطالعات و
طراحی سامانه، هزینههای بهرهبرداری و نگهداری و نیز هزینههای پرسنلی سامانه ارائه گردد تا تصویر بهتری
از زیرساختهای فنی، اعتبارات و بودجههای مورد نیاز طرح برای عملیاتی نمودن آن در کل حوضه برای
مدیران تصمیمگیر فراهم آید. در کنار مسائل فنی، سعی شد جنبههای سازمانی و اجرایی سامانه نیزبررسی
شده و با شناسایی نقاط ضعف ساختاری و اجرایی موجود، یک برنامه عملیاتی شامل برنامهها و اقدامات
اجرایی در غالب نقشه راه توسعه وبهرهبرداری از سامانه بهمراه برنامه پایش عملکرد دورهای آن برای شهر
تهران در یک دوره 5 ساله ارائه شود تا ضمن فراهم آوردن امکان همکاری و مشارکت ارگانهای اجرایی
مسئول، اثربخشی و کارایی مورد نیاز سامانه برای بهرهبرداری پایدار و مطمئن میسر شود. در ابتدای این
پژوهش تالش شده است تصویری از وضعیت سیلخیزی حوضه آبریز شهر تهران و نقاط بحرانی و
آسیبپذیر آن نسبت به خطر سیل ترسیم شود. بررسی روند دادههای حدی بارش و سیالب در این حوضه
با استفاده از روشهای آماری مانند آزمون منکندال، روند معنادارافزایشی یا کاهشی را در شدت سیالبهای
این حوضه نشان نمیدهد و میتوان انتظار داشت شدت بارشها و سیالبهای حوضه بمانند گذشته باشد، اما
عوامل آسیبپذیری نسبت به گذشته بدلیل دخل و تصرفات مختلف انجام شده در حریم رودخانهها و
مسیلها و وجود نقاط بحرانی متعدد بر روی سیلبرگردان غرب و بویژه سیلبرگردان شرق تهران، بسیار
افزایش یافته است و این بمعنای ریسک باالی مخاطرات جانی و خسارات بالقوه است. در یک برآورد
نظری بر اساس نتایج مدلسازی هیدرولوژیکی و هیدرولیکی و آنالیز خسارت نشان داده شد که بکارگیری
سامانه پیشبینی و هشدار سیل در این حوضه کامال توجیه اقتصادی و اجتماعی دارد، مشروط بر اینکه
ملزومات فنی، ساختاری و اجرایی تامین گردد. در این طرح، همچنین آستانههای بارش برای حوضههای
سیلبرگردان شرق و غرب تهران با استفاده از مدلسازی بارش-رواناب تعیین و نمونه فرمت استاندارد هشدار
سیل در سطوح مختلف فوریت ارائه شد که میتواند بعنوان راهنما مورد استفاده قرار گیرد.
با توجه به زمان تمرکز کوتاه زیرحوضهها در این حوضه آبریز، پیشبینی بارش با استفاده از مدلهای عددی
آب و هوایی یک ضرورت فنی است. دقت این مدلها )بطور مشخص دو مدل عددی منطقهای WRF و
ECMWF به همراه تکنیک دادهگواری( در پیشبینی بارش در حوضه آبریز شهر تهران بررسی شد و نتایج
نشان داد که در حال حاضر این مدلها در پیشبینی وقوع یا عدم وقوع بارشهای بیش از آستانههای تعریف
شده نسبتا موفق عمل میکنند )بعنوان مثال، شاخص احتمال تشخیص POD حدود تا بدست آمد(،
اما خطاهای پیشبینی مقادیر مکانی و زمانی بارش قابل مالحظه است. برای بهبود دقت مدلها و فراهم
آمدن امکان واسنجی بهتر مدلهای پیشبینی، توسعه شبکه پایش زمینی )تاسیس ایستگاههای بارانسنجی
و سطح سنجهای التراسونیک( در کوتاهمدت و ایجاد شبکه رادار هواشناسی و ایستگاههای جو باال
)رادیوسوند(در میانمدت، با همکاری 0 ارگان اصلی: سازمان هواشناسی، شرکت آب منطقهای، شهرداری
تهران و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران ضرورت دارد.