پایش و ارزیابی جابجایی در سطح بدنه و محدوده دریاچه سد لار با استفاده از تکنیک های سنجش از راه دور

سد خاکی لار با هدف‌ اولیه تامین آب آشامیدنی تهران و آب کشاورزی مازندران در 85 کیلومتری شمال شرق تهران بر روی رودخانه لار توسط مهندس مشاور الکساندر گیپ طراحی شده است (گزارش سد لار ۱۳۷۰).

با مشاهده نقاط فرار آب در سد ، آنهایی که درز و شکاف­های کوههای سواحل دریاچه هستند مشکل خاصی جزء هدر رفتن آب ایجاد نمی­کنند. اما برای آبهای نفوذی از خاکریز بدنه سد خطر فرسایش داخلی مصالح شدیدا وجود دارد، زیرا خاکریز بدنه مستقیما بر روی بستر زمین طبیعی استقرار یافته و هیچگونه تمهیدی برای قطع ارتباط هیدرولیکی بین آب دریاچه و پی زیر آن وجود ندارد. فروچاله­های روی برم، ترک روی برم و بهم­ریختگی سنگ­چین حاصل فرسایش داخلی می­باشند. از زمان شروع آبگیری نشت آب از دریاچه دیده شد که میزان آن به تناسب تراز آب دریاچه بین 3 تا 13 متر مکعب بر ثانیه متغییر است. جناح راست سد بر روی سازندهای آهکی و جناح چپ بر روی رسوبات آبرفتی واقع بر لایه های لاوا حاصل از فوران دماوند قرار گرفته است (گزارش سد لار ۱۳۷۰).

در این پژوهش به منظور پایش تغییرات بدنه سد از روش تداخل سنجی راداری استفاده گردید. بهمین منظور تصاویر Sentinel-1A وX TerraSAR- برای انجام این تحقیق استفاده شد. همچنین نتایج TerraSAR-X در بازه زمانی ۲۰۱۸.۰۵.۰۹ تا ۲۰۱۸.۰۸.۱۶ (شکل ۱ و ۲) نرخ جابجایی mm/yr ۸ در یک بازه زمانی سه ماه نشان داده شده است.

نتایج تصاویر Sentinel-1A در بازه زمانی ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ نشان داد (شکل ۳) که میزان جابجایی سد در جناح چپ بصورت فرونشست به میزان ( mm۸) بوده است. ولی از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ این روند تغییر کرده است و پیلارهای نزدیک به تکیه­گاه چپ و در نزدیکی تاج، بالازدگی را نشان می­دهند.

از انجاکه ابزارهای نصب شده در خاکریز بدنه سد بتدریج کارایی خود را از دست داده­اند و بعضا اطلاعات بدست آمده از آنها چندان مورد اطمینان نیست. بنابراین تنها راه کنترل حرکت بدنه سد، بازدید سطحی آن است. تا کنون 9 دوره میکروژئودزی انجام شده. در هیچیک از میکروژئودزی­ها جابجایی نامتعارفی در شیروانی بالادست بدنه دیده نشده است. همچنین در نقشه­برداری اختصاصی برای مکان­یابی بهم­ریختگی­های موضعی شیروانی با مقیاس 500/1 به روش لیزراسکن، نیز نتیجه­ای بدست نیامد. در صورتیکه بازدید های میدانی و اندازه گیری ها با استفاده از تصاویر راداری موید وجود تغییر شکل در بدنه می باشد (گزارش میکروژئودزی سد لار).