بررسی شیوه های مختلف جهت جلوگیری و کاهش رشد علفهای هرز و جلبک در کانالهای آبیاری

یکی از مشکلات اساسی کانالهای انتقال آب و شبکه های آبیاری، توسعه و رشد گیاهان آبزی هرز و جلبکها در حاشیه و داخل کانالها است که علاوه بر اختلال در جریان، افزایش رسوبات بستر و افزایش تبخیر، سبب افزایش حشرات کنارآبزی و در نتیجه تأثیر منفی بر تولیدات کشاورزی و سلامت جوامع انسانی میشود. کانال انتقال آب و شبکة آبیاری دشت ورامین مهمترین شبکة انتقال آب استان تهران است که با این مشکل مهم روبرو است و راهکارهای مقابله با توسعه بی رویه گیاهان و جلبکها در این طرح در دستور کار قرار گرفت. براساس نمونه برداری و شناسایی های انجام شده، گونه های غالب گیاهان هرز کنارآبزی در این منطقه جغجغه یا کهورک،خارشتر، سالسولا،شیرین بیان و جلبکهای غالب، شامل جلبکهای سبز-آبی (سیانوفیت)، دیاتومه ها و جلبکهای رشتهای است. با توجه به شرایط کیفیت و پارامترهای فیزیکوشیمیایی آب کانال، در شرایط پایلوت چندین سم علف کش و مواد جلبک کش بر روی این گیاهان و جلبکها تست شدند و شاخص غلظت کشندگی LC50 و LC100 این سموم بر روی گیاهان و جلبکهای مورد مطالعه به دست آمد و سپس این غلظت های سموم و مواد و همچنین اثرات تغییرات pH خاک بر گیاهان حاشی کانال انتقال آب ورامین در نقطه B  تست شدند. بر اساس نتایج ارزیابیها، تیمار LC100 سم پاراکوات بعد از دو هفته اثرات بسیار مطلوب و کشنده بر تمامی گیاهان مقاوم حاشیة کانال داشت و 100درصد گیاهان حاشیة کانال دچار خشکیدگی برگ و ساقه و ریشة سطحی شده بودند. در مرحلة بعد LC100 سم گلای فوزیت با میانگین اثرات حدود 72درصد روی برخی گیاهان اثرات خشکیدگی بیشتر و روی برخی گونه ها اثرات کمتری نشان دادند. تیمارهای تغییر  pH خاک شامل استفاده از آهک و شفته آهک و گوگرد اثر معنیدار قابل توجهی بر مهار رشد گیاهان غالب حاشیة کانال نشان ندادند. شفتة آهک بهصورت فیزیکی حدود 11درصد باعث کاهش رشد گیاهان در مرحلة اولیه رشد شد اما به نظر می رسد در مراحل رشد بالاتر همین میزان کاهش رشد نیز کمتر شود. استفاده از گوگرد در کاهش pH خاک نیز به طور میانگین 16درصد باعث کاهش رشد شده است اما این میزان با آبشویی های گوگرد در اثر بارندگی ها نیز کمتر خواهد شد.برای کنترل جلبکها، استوک جلبکهای نمونه برداری شدة آب کانال انتقال آب ورامین در مخازن 1000لیتری در سولة تحقیقاتی دانشکدة منابع طبیعی دانشگاه تهران تکثیر و سپس کارایی اثرات سولفات مس در غلظت های مختلف بر آنها مورد ارزیابی قرار گرفت. غلظت 15میلیگرم در لیتر سولفات مس 100درصد هر دو جلبک تکسلولی و 86 درصد جلبک رشته ای را در مدت زمان 24 ساعت حذف و از بین برد. با توجه به ارزیابی اثرات زیست محیطی، بررسی EIQ و نیمه عمر سموم، استفاده به اندازه و به هنگام از این سموم مشکلات و اثرات منفی خاصی از جنب زیست محیطی و تولیدات کشاورزی منطقه نخواهد داشت.

 

مطالعه موردی: شبکه انتقال آب ورامین

کلمات کلیدی:

شبکه انتقال آب ورامین، جلبک، علفهای هرز، اثرات زیست محیطی، غلظت کشندگی، علف کش پاراکوات